Adli belge incelemesi, büyük bir bilgi birikimi, deneyim, zaman, dikkat, özen, etik değerlere uygunluk ve ağır sorumluluk gerektiren bir uzmanlık dalıdır. Ülkemizde belge düzenlenmesinde çoğunlukla bir standardizasyon olmaması nedeniyle belge çeşitliliği tahmin edilemez sayılara ulaşmış olduğu gibi en önemlisi belgeler üzerindeki adli hususların tespitleri de güçleşmiştir.
Her ne kadar bilişim çağını yaşamakta isek de, el yazısı ve imzanın aidiyetlerinin tespit edilmesi, günümüzde de adli tıp ve adli bilimler içinde hem çok önemli bir yer işgal etmektedir, hem de hala bu konuda çok güçlükler yaşanmaktadır. Yazılı ve imzalı belgeler kullanılmaya devam edildiği sürece de bu konunun önemi devam edecektir.
Hukuki uyuşmazlık konusu olaylarda mahkemenin uzmanlık alanı haricinde teknik ve özel bilgi gerektiren hukuk dışı hallerde başkalarının yardımına ihtiyaç duyulmaktadır. Mahkemelerin uzmanlık alanları dışında özel ve teknik bilgi gerektiren konularda yardıma ihtiyaç duymaları ve mahkemelerin alanlarında uzman bilirkişilerden yardım almaları mahkemelerin ayrılmaz bir parçası olarak bilirkişilik kurumunun oluşmasına neden olmaktadır.
Ülkemizde Belge İnceleme-Grafoloji ve Sahtecilik alanında inceleme yapmaya yetkili olan kurumlar; Adli Tıp Kurumu, Jandarma Kriminal Laboratuvarları ve Kriminal Polis Laboratuvarlarıdır. Ayrıca, İstanbul Üniversitesi Adli Tıp Enstitüsü ile Bilirkişilerde bu alanda çalışmaktadır.
Adli Tıp Kurumu
Yapılan araştırmalarda, resmi laboratuvar olarak en eski kuruluşun “Adli Tıp Kurumu” olduğu, 1879 yılında Polis Teşkilatına bağlı olarak kurulduğu, daha sonra Sağlık Bakanlığına devredildiği ve en sonunda 1917 yılında Adalet Bakanlığına bağlı bir kurum haline dönüştürüldüğü, 1982 yılında yürürlüğe giren Adli Tıp Kurumu Kanunu ile Fizik İncelemeler İhtisas Dairesine bağlı grafoloji şubesi olarak kurulduğu, günümüzde ise, Adli Tıp Kurumunun İhtisas Dairesi içerisinde Grafoloji Şubesi olarak hizmet verdiği tespit edilmiştir.
Adli Tıp Kurumu Kanununa göre Adli Tıp Kurumu; adalet işlerinde bilirkişilik görevi yapmak, adli tıp uzmanlığı ve yan dal uzmanlığı programları ile görev alanına giren konularda diğer adli bilimler alanlarında sempozyum, konferans ve benzeri etkinlikler düzenlemek ve bunlara ilişkin eğitim programları uygulamak üzere Adalet Bakanlığına bağlı olarak kurulmuştur.
Adli Tıp Kurumunda, Morg, Gözlem, Kimya, Biyoloji, Fizik ve Trafik İhtisas Dairesi olmak üzere altı farklı ihtisas dairesi bulunmaktadır. Fizik İhtisas Dairesinin görevleri; Mahkemeler ile hâkimlikler ve savcılıklar tarafından gönderilen silah, mermi, yazı (Grafolojik), fotoğraf, resim, imza, imza niteliğini taşıyan parmak izleri ile radyolojik, radyoizotop, klimatolojik, diğer fiziksel materyal ve olaylarla ilgili olarak incelemeler yaparak sonucunu bir raporla tespit etmektir. Tez konumuz Adli Belge İnceleme Şubesi sorumluluk alanındadır. Adli Tıp Kurumu Başkanlığı İstanbul’da olup, Türkiye’nin değişik illerinde Adli Tıp Grup Başkanlıkları ile Adli Tıp Şube Müdürlükleri bulunmaktadır.
Kriminal Polis Laboratuvarları Daire Başkanlığı
3201 sayılı Emniyet Teşkilatı Kanununun değişik 16. maddesi ve 17.10.1996 tarih ve 4199 sayılı Karayolları Trafik Kanunun bazı maddelerinin değiştirilmesi, Ek ve Geçici Maddeler eklenmesi; Emniyet Teşkilatı Kanununun Bazı Maddelerinin değiştirilmesi ve Ek Maddeler Eklenmesi; 190 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Eki Cetvellerde Değişiklik yapılmasına Dair Kanun, 09.01.1998 tarih ve 23225 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 97/10460 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına dayanılarak hazırlanmış (KPLY m.3) olan ve 26.07.2007 tarihli İçişleri Bakanı oluru ile yayınlanmış olan ‘EGM Kriminal Polis Laboratuvarları Dairesi Başkanlığı ve Kriminal Polis Laboratuvarı Müdürlükleri Kuruluş, Görev ve Çalışma Yönetmeliği’ne göre yetkilendirilmiştir.
Emniyet Teşkilatında bilimsel ve teknik çalışmalar “parmak izi” ile başlamıştır. Batıda parmak izi etüt sahasını aşıp, yeni gelişmeye başladığı ve dünyanın her tarafına yayıldığı bir sırada, Türkiye’ye gelen bir Macar mültecisi (Yusuf Cemil Bey, 1910) Türk Polisine ilk tekniği parmak iziyle getirmiştir.
Kriminal Polis Laboratuvarı Emniyet Teşkilatının en yüksek meslek derecelerine kadar amir yetiştiren Polis Akademisi (önceki ismiyle Polis Enstitüsü) bünyesine 1938 yılında kurulmuştur. 1967’de KPL Polis Enstitüsünden tamamen ayrılmış yine aynı yıl İstanbul’da bir tane KPL kurulmuş, 1971’de İzmir, 1979’da Adana, 1981’de Samsun, 1983’de Diyarbakır, 1985’de Erzurum, 1998’de Bursa, 2000’de Antalya ve 2003’de de Kayseri KPL kurulmuştur.
Kriminal Polis Laboratuvarları Daire Başkanlığı merkez kuruluşunda; Ekspertiz Hizmetleri Şube Müdürlüğü, İnsan Kaynakları Şube Müdürlüğü, Kriminal Araştırma ve Teknik İncelemeler Eğitim Şube Müdürlüğü, Bomba İmha ve İnceleme Şube Müdürlüğü, Destek Şube Müdürlüğü, Araştırma Geliştirme Şube Müdürlüğü ve Olay Yeri İnceleme ve Kimlik Tespit Müdürlüğü bulunmaktadır.
Kriminal Polis Laboratuvarları Daire Başkanlığı taşra kuruluşlarında ise, Balistik İnceleme Şube Müdürlüğü, Belge İnceleme Şube Müdürlüğü, Kimyasal İnceleme Şube Müdürlüğü, İz İnceleme Şube Müdürlüğü, Ses-Görüntü ve Data İnceleme Şube Müdürlüğü, Biyolojik İnceleme Şube Müdürlüğü, Araştırma-Geliştirme ve Destek Şube Müdürlüğü ve İnsan Kaynakları Şube Müdürlüğü bulunmaktadır.
Jandarma Kriminal Laboratuvarları
Jandarma Kriminal Laboratuvarları Ağustos 1998 tarih ve 23424 sayılı Jandarma Genel Komutanlığı Kriminal Daire Başkanlığı ve Bölge Kriminal Şube Müdürlükleri Görev ve Yetkileri Yönetmeliği’ne göre yetkilendirilmiştir. Jandarma Kriminal Daire Başkanlığı merkez teşkilatında, idari birimler ile Parmak izi ve Diğer İzler İnceleme Şube Müdürlüğü, Balistik İnceleme Şube Müdürlüğü, El Yazısı ve Doküman İnceleme Şube Müdürlüğü, Narkotik Madde Analiz Şube Müdürlüğü, Kimyasal İnceleme Şube Müdürlüğü, Biyolojik İnceleme Şube Müdürlüğü, Ses ve Görüntü İnceleme Şube Müdürlüğü ve Bilişim Teknolojileri İnceleme Şube Müdürlüğü bulunmaktadır.
Jandarma Kriminal Daire Başkanlığının taşra teşkilatında ise, Parmak izi ve Diğer İzler İnceleme Şube Müdürlüğü, Balistik İnceleme Şube Müdürlüğü, El Yazısı ve Doküman İnceleme Şube Müdürlüğü ve Kimyasal İnceleme Şube Müdürlüğü bulunmaktadır.
Jandarmanın adli görevlerinin ifası esnasında bilim ve teknolojinin getirdiği tüm imkânların kullanılması, bilimsel teknik ve usullerle suç ve suç delillerinin incelenmesini ve çözümlenmesini sağlayarak jandarmanın adli görevlerindeki etkinliğin artırılması amacıyla 10 Nisan 1993 tarihinde Ankara’da hizmet vermeye başlamıştır.
Kriminal faaliyetlerin yaygınlaştırılması kapsamında; 1994 yılında Van, 1998 yılında Bursa, 2005 yılında ise Aydın Jandarma Bölge Kriminal Laboratuvar Amirlikleri teşkil edilerek faaliyetlerine başlamıştır.
Diğer Kurumlar ve Bilirkişiler
Bu alanda hizmet veren diğer bir laboratuvar ise, İstanbul Üniversitesi Adli Tıp Enstitüsü bünyesinde 30.03.1983 tarih ve 18003 sayılı resmi gazetede yayınlanmış, Yüksek Öğretim Kurumları Teşkilatı Kanunu ile kurulan Belge İnceleme Birimidir.
04.12.2005 tarih ve 5271 sayılı Ceza Muhakemeleri Kanununun 64. maddesi, Adalet Bakanlığı’nın 01.06.2005 gün 25832 sayılı yönetmelik hükümleri gereğince hazırlanan ve çözümü; uzmanlığı, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hallerde oy ve görüşünü sözlü veya yazılı olarak vermesi için başvurulan gerçek ve tüzel kişileri (bilirkişi) belirlemek üzere Adli Yargı İlk Derece Mahkemesi Adalet Komisyonu Başkanlıklarınca düzenlenecek C bendinde belirtilen uzmanlık dallarına ait bilirkişi listesine hazırlanmaktadır.
18.6.1927 tarih ve 1086 numaralı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun (Ehlivukuf) başlıklı üçüncü bölümünün 275. maddesinde “Mahkeme, çözümü özel veya teknik bir bilgiyi gerektiren hallerde bilirkişinin oy ve görüşünün alınmasına karar verir.” denmekte olup bu kanun çerçevesinde de bilirkişilik yapılabilmektedir.
Belge incelemeleri konusunda; Adli Tıp Kurumu Adli Belge İncelemeleri Şube Müdürlüklerinde, Kriminal Polis Laboratuvarı Belge İnceleme Şube Müdürlüklerinde, Jandarma Kriminal Laboratuvarları El Yazısı ve Doküman İnceleme Şube Müdürlüklerinde ve İstanbul Üniversitesi Adli Tıp Enstitüsü Belge İnceleme biriminde çalışan uzmanlar, bu bölümlerde çalışmış sertifika almış daha sonra başka bölümlere geçmiş veya emekli olmuş uzmanlar ile üniversitelerin Güzel Sanatlar Fakülteleri öğretim üyeleri özel bilirkişi olarak görevlendirilebilmektedir.
El yazısı ve imza incelemeleri konularında inceleme yapacak kişilerin, yetiştirilmeleri ve eğitim şekilleri konusunda ülkemizde standart bir eğitim, ortak bir çalışma yoktur. Kurumlar bazında farklı uygulamalar yapılmaktadır. Hatta geçmişte aynı kurum içerisinde farklı iller bazında bile farklı uygulamalar yapıldığı görülmüştür. Örneğin, Kriminal Polis Laboratuvarlarında bu süre en az 3 senedir, geçmişte 4, 5 sene veya daha uzun sürelerde uzmanlık sertifikası verildiği görülmüştür. Bu süreç sonunda uygulamalı sınava tabi tutulmakta ve başarılı olmaları durumunda Belge İnceleme Uzmanı unvanı almaktadırlar.
Gerek dünyada gerekse de ülkemizde bazı kişiler 1 saat, 1 hafta, 1 ay, 3 ay gibi çok kısa süreli seminer, eğitim, kurs veya çalışmalar neticesinde değişik sertifikalar alıp, bu konularda bilirkişilikler yapmak istemektedirler. Dolayısıyla yeterli bilgi, tecrübe ve deneyime sahip olmayan bazı kişiler kendilerini Adli Belge İnceleme Uzmanı olarak tanıtmakta ve yanlış sonuçlar verebilmektedir.
DAHA DETAYLI BİLGİ ALMAK İÇİN BİZİ ARAYABİLİRSİNİZ.
